Arizona ontmaskerd | Het regeringsplan tegen onze lonen
De Arizona-partijen beloofden dat werkende mensen beloond zouden worden. We zouden meer loon krijgen en minder belastingen betalen. "Werken moet lonen." Wie vroeg opstaat, moet beloond worden. Maar die belofte verbergt een structurele aanval op de lonen en rechten van werknemers. In naam van het concurrentievermogen en de flexibiliteit zullen de voorgestelde maatregelen de lonen beperken of zelfs verlagen, de collectieve arbeidsovereenkomsten uithollen en de werknemers verdelen. We bekijken drie manieren waarop onze lonen bedreigd worden.
1. Een deel nachtarbeid zonder extra loon: tot meer dan 400 euro per maand minder
2. Steeds meer overwerk zonder extra loon
3. De loonblokkering tot minstens 2027 verlengd
En de 500 euro netto extra door de belastinghervorming? Een fiscale luchtspiegeling
Is de automatische loonindexering veilig? Na 2026 misschien niet
Het Arizona-plan: onze lonen verlagen, ons isoleren en verdelen
1. Een deel nachtarbeid zonder extra loon: tot meer dan 400 euro per maand minder
Uit het regeerakkoord van Arizona:
"Het verbod op nachtarbeid wordt afgeschaft, net als de wettelijke verplichte sluitingsdag."
Op dit moment is nachtwerk verboden. Als je toch 's nachts moet werken, is dat een uitzondering waarbij de grenzen en de looncompensatie moeten worden onderhandeld tussen werkgever en vakbonden. Arizona wil de redenering omdraaien en nachtwerk normaliseren. Als nachtwerk normaal wordt, zal er geen sprake meer zijn van grenzen, premies of akkoorden met de vakbonden.
De opheffing van het verbod geldt voor alle sectoren. Maar het zal tijd kosten, omdat er veel weerstand zal zijn: niemand wil zijn nachtpremie verliezen. Daarom heeft de regering besloten zich op een aantal sectoren te richten waar nachtwerk sneller genormaliseerd moet worden.
Uit het regeerakkoord van Arizona:
"Om opnieuw concurrentieel te zijn tegenover de buurlanden start nachtarbeid in de distributiesector en aanverwante sectoren (waaronder e-commerce) voortaan vanaf middernacht (24 uur) in plaats van de huidige grens vanaf 20 uur, zonder verlies van koopkracht voor de werknemer die vandaag al actief is tussen 20u en 24u. We vereenvoudigen ook de procedures. De bestaande premies voor nachtprestaties zoals vastgelegd in CAO's in diverse sectoren en bedrijven blijven hierbij gelden."
De regering heeft bepaald dat nachtwerk in de distributiesector en aanverwante sectoren om middernacht zal beginnen (in plaats van om 20 uur). Elke nieuwe werknemer in deze sectoren zal 4 uur minder nachtpremie ontvangen dan zijn collega's. Hoe lang zal het duren voor de bazen alle "oude" werknemers vervangen door goedkopere "nieuwe"?
ACV Voeding & Diensten heeft de mogelijke verliezen berekend voor twee werknemers in de voedingshandel. Afhankelijk van het loon en de anciënniteit zou een werknemer met het minimumloon in de sector er 228 euro per maand op achteruitgaan, terwijl een werknemer met een hoger loon en meer anciënniteit 434 euro per maand verliest, oftewel 5.600 euro per jaar.
Bron: ACV Voeding & Diensten
Wie ‘s nachts hard werkt, ten koste van zijn gezondheid, wordt niet eens meer gecompenseerd voor de risico's en de belasting van zijn werk.
Supermarkten willen een lagere zondagspremie
Arizona heft het verbod op zondagswerk niet op (in tegenstelling tot het verbod op nachtarbeid), maar stelt de verplichte wekelijkse sluitingsdag wel ter discussie.
Vandaag legt de verplichte wekelijkse sluitingsdag bepaalde detailhandelszaken (winkels, supermarkten) op om één dag per week te sluiten, meestal op zondag.
Sinds de regeringsverklaring heeft een aantal supermarktketens de kans gegrepen om (onder andere) winkels te dwingen op zondag open te zijn en het bedrag van premies voor zondagswerk aan te vechten.
Op 12 februari 2025 besprak Carrefour Belgium met de vakbonden de mogelijkheid om zijn 43 Carrefour Market-winkels, 40 hypermarkten en een Rob-winkel op zondag open te stellen. Op 25 februari kondigde de Colruyt-groep aan dat het 146 Okay-winkels op zondagochtend wil openen.
Terwijl de franchisewinkels van de twee ketens al op zondag open waren, net als bij Delhaize (dankzij flexi-jobs en jobstudenten), zet het regeerakkoord de deur open voor wat de BBTK "een volledige veramerikanisering van de arbeidsmarkt" noemt. Een model waarin winkels 24 uur per dag en 7 dagen per week open zijn.
Acht uur werken op een zondag met een premie van 5 euro per uur levert 160 euro per maand op. Het afschaffen van deze premie zou een inkomensdaling betekenen voor werknemers die moeilijke uren draaien, om nog maar te zwijgen van de impact op het gezinsleven (zie ook hoofdstuk over deregulering van onze arbeidsvoorwaarden).
2. Steeds meer overwerk zonder extra loon
Uit het regeerakkoord van Arizona:
"Voor onvrijwillige overuren behouden we de bestaande procedure en het overloon. Wat betreft de vrijwillige overuren voeren we één aantrekkelijk systeem in tot 360 vrijwillige overuren zonder motief of inhaalrust, dat arbeidsrechtelijk van toepassing is in alle sectoren. Voor 240 van deze vrijwillige overuren is geen overloon verplicht en is bruto gelijk aan netto, dus zonder sociale bijdrage of personenbelasting. Dit gebeurt op basis van een schriftelijke overeenkomst tussen werknemer en werkgever die steeds opzegbaar is."
Arizona wil dat bazen zo veel mogelijk overuren kunnen eisen, tegen zo laag mogelijke kosten. Werknemers die overwerken, zullen niet meer verdienen. Waarom?
De regering doet twee dingen. Ten eerste wil ze de vakbonden buitenspel zetten. Die controleren nu de inzet van overuren, voorkomen misbruik, bewaken de uitbetaling van overloon en stellen voor om een extra vaste werknemer aan te werven in plaats van iedereen te laten overwerken. Vanaf nu zullen overuren niet meer gecontroleerd worden door de vakbonden. Het is een individuele zaak tussen baas en werknemer.
Vervolgens verruimt Arizona de mogelijkheden voor overwerk. Er waren al 180 overuren per jaar (door de wet-Peeters, aangenomen in 2017), met belastingvoordelen voor de werkgever en lagere bijdragen voor de werknemers. Nu is er sprake van 360 bijkomende uren "vrijwillig" overwerk, waarvan 240 zonder inhaalrust of overloon. De werkgever betaalt hetzelfde als voor een normaal werkuur, maar de werknemer zou voor deze uren geen sociale bijdragen of belasting betalen. Netto ontvangt hij dus meer. Maar deze overuren tellen niet mee voor het pensioen, vakantiegeld of een uitkering in geval van ziekte. Het is een dubbel verlies voor de werknemer: een verlaging van het directe brutoloon én een verlaging van toekomstige sociale rechten.
Neem nu Marie, een projectcoördinator met een werkweek van 40 uur. Als ze vandaag 45 uur werkt om een project af te ronden, krijgt ze voor haar 5 overuren een overloon van 50% of inhaalrust. In de toekomst zal haar werkgever een document laten tekenen voor vrijwillige overuren en zal ze geen overloon of inhaalrust meer krijgen. Bovendien worden die 5 uren “netto” uitgekeerd en tellen ze niet meer mee voor haar pensioen.
3. De loonblokkering tot minstens 2027 verlengd
Uit het regeerakkoord van Arizona:
"We behouden het principe van de loonnormwet van 2017 zodat de concurrentiekracht van onze ondernemingen op dat punt gewaarborgd is op termijn. We vragen aan de sociale partners om tegen 31/12/2026 een advies uit te werken over de hervorming van de loonwet (...). Daarbij is er de nodige aandacht voor het concurrentievermogen van onze ondernemers en de koopkracht van de werknemers."
De afgelopen jaren zijn de winstmarges van de niet-financiële Belgische bedrijven gestegen van 36% tot 41%. Zo zijn miljarden euro's van de lonen van de werknemers naar de zakken van de aandeelhouders gevloeid. Dat is voor een groot deel het gevolg van de loonblokkeringswet. Arizona wil dit beleid uitbreiden door de wet van 1996 (versterkt in 2017) over de "loonnorm" te handhaven. Deze wet verhindert collectieve loononderhandelingen door de vakbonden. Ondanks een petitie met 100.000 handtekeningen en de veroordeling van de wet door de Internationale Arbeidsorganisatie, blijft Arizona elke vrije onderhandeling over de lonen blokkeren, tot grote vreugde van het VBO (Verbond van Belgische Ondernemingen).
Als gevolg van deze wet kon in 2023-2024 geen echte collectieve loonsverhoging (buiten indexatie) worden bedongen, zelfs niet in sectoren die aanzienlijke winsten boeken. We weten nu al dat er in 2025-2026 opnieuw geen marge zal zijn voor loonsverhogingen.
En dit terwijl:
- Belgische beursgenoteerde bedrijven in 2025 6,4 miljard euro zullen uitkeren aan hun aandeelhouders1;
- werknemers 2,40% aan reëel loon verloren onder de Vivaldi-regering;
- de lonen momenteel sneller stijgen in de buurlanden (Duitsland, Frankrijk, Nederland)2.
Werknemers hebben de afgelopen vier jaar gemiddeld 3.859 euro aan reëel loon verloren. Door de verlenging van de loonblokkering zullen ze waarschijnlijk opnieuw een aanzienlijk bedrag verliezen.
Voor de periode na 2026 vraagt Arizona werkgevers en vakbonden om het eens te worden over een nieuwe versie van de wet. Die nieuwe versie van de wet moet "een hervorming van de automatische indexering" bevatten. De werkgevers willen dus de automatische indexering en de mechanismen voor interprofessionele onderhandelingen afschaffen, terwijl de vakbonden net vragen om die te versterken en de vrijheid om te onderhandelen over loonsverhogingen bovenop de index te herstellen. In geval van onenigheid blijft de huidige wet (die grotendeels ongunstig is voor werknemers) van kracht of wordt ze gewijzigd zonder instemming van de vakbonden. In het regeerakkoord staat: "We behouden het principe van de automatische indexering." Maar het handhaven van het principe belet niet dat de berekening of de samenstelling ervan wordt gewijzigd.
De werkgevers hebben er dus geen enkel belang bij om over een compromis te onderhandelen. Opnieuw kiest Arizona de kant van de aandeelhouders.
En de 500 euro netto extra door de belastinghervorming? Een fiscale luchtspiegeling
We krijgen er geen 500 euro netto per maand bij. Dat was een campagnebelofte. Al snel zeiden degenen die dit beloofd hadden dat het niet ging om een loonsverhoging van 500 euro, maar om het verbreden van de kloof tussen werken en niet werken, met 500 euro dus. En omdat Arizona de pensioenen zal verlagen en de werkloosheidsuitkeringen zal beperken in de tijd, zal dit inderdaad gebeuren. Niet de lonen stijgen, maar de uitkeringen dalen.
Ten tweede plant de regering een belastinghervorming (zie hoofdstuk over de belastingen), waarvan de eerste effecten – met wat geluk – tastbaar zullen zijn in 2029. Met veel onrealistische aannames belooft de Arizona-regering een stijging van het nettoloon van 70 tot 100 euro per maand per huishouden (en dus niet per werknemer).
Maar het grootste deel van deze stijging zou worden gefinancierd door de werknemers zelf. Het geld komt niet uit de bedrijfswinsten, ook niet van de staat. Het is geld dat we aan de staat afstaan in de vorm van belasting en vervolgens zal worden teruggegeven in de vorm van nettoloon.
In ruil voor deze hypothetische verhoging van het nettoloon zullen we minder openbare en gemeenschapsdiensten hebben. We zullen dus meer moeten betalen wanneer we de bus of de trein nemen, wanneer we zorg nodig hebben of onze kinderen naar de crèche of school sturen.
Is de automatische loonindexering veilig? Na 2026 misschien niet
Het is niet duidelijk. In de nota's die voorafgingen aan het regeerakkoord werd de automatische indexering meermaals ter discussie gesteld (zowel het principe als de berekeningsmethode). Maar vakbondsacties hebben ervoor gezorgd dat de regering voorlopig van de automatische indexering afblijft.
Enerzijds beweert Vooruit dat "het principe van de automatische indexering gered is", om haar deelname aan de Arizona-regering te rechtvaardigen. Aan de andere kant stelt het regeerakkoord dat aan de sociale partners gevraagd wordt “om tegen 31/12/2026 een advies uit te werken over de hervorming van de loonwet en het systeem van automatische indexering. Daarbij is er de nodige aandacht voor het concurrentievermogen van onze ondernemers en de koopkracht van de werknemers. We vragen hen een nieuw ijkingspunt te onderzoeken dat rekening houdt met een bredere definitie van loonkosten en ook de historisch opgebouwde handicap in rekening neemt".
In principe zou de automatische indexering van de lonen zoals we die nu kennen niet mogen gewijzigd worden tot 31 december 2026. Maar het is onwaarschijnlijk dat vakbonden en werkgevers het eens zullen worden over een hervormingsvoorstel binnen het door de regering vastgestelde kader. De regering zal nota nemen van de onenigheid tussen vakbonden en werkgevers, waarna verschillende scenario's mogelijk zijn:
- de regering kiest voor een hervorming van de indexering in het voordeel van de werkgevers;
- de regeringspartijen zijn het oneens en de automatische indexering wordt door de meest rechtse partijen in de Arizona-regering gebruikt als onderhandelingstroef om nieuwe asociale projecten aanvaard te krijgen in ruil voor het behoud ervan.
Voorlopig kunnen we dus nog niet zeggen wat er met indexering gaat gebeuren. Maar hoe groter de druk op straat om de indexering te handhaven, hoe moeilijker het voor de regering zal zijn om de inhoud te veranderen.
Arizona's oorlog tegen het uitgesteld loon
- Bekijk de video: Waarom Bart De Wever niet wil praten over je uitgesteld loon
Uitgesteld loon is loon dat je niet meteen krijgt, maar wel wanneer je niet werkt, in de vorm van een pensioen, een werkloosheidsuitkering of een ziekte-uitkering. Elke maand gaat een deel van het brutoloon dat we allemaal verdienen automatisch naar de sociale zekerheidskas (het fonds voor uitgesteld loon). Als we het nodig hebben, krijgen we een pensioen of een uitkering. Als we het niet nodig hebben, hebben anderen er baat bij. Het is een kwestie van solidariteit, maar het helpt ook om extreme armoede of hoge niveaus van criminaliteit, zoals in de Verenigde Staten, te voorkomen. Dit systeem is in ieders belang.
De regering wil de kas echter leeghalen. Minder solidariteit, meer ieder voor zich, meer individualisme. Daarom weigert Arizona om de brutolonen te verhogen, omdat dat geld oplevert voor de sociale zekerheidskas. Dat is ook de reden waarom Arizona alleen maar mogelijkheden voor meer loon voorstelt waarbij er geen bijdragen worden betaald.
Overwerk? Zonder sociale zekerheidsbijdragen. Zo dragen overuren niet bij aan de sociale zekerheidskas en wordt er geen rekening mee gehouden bij de berekening van de ziekte-uitkering of het pensioen. Flexi-jobs? De bijdragen zijn erg laag. En je maakt geen aanspraak op sociale zekerheidsrechten. Maaltijdcheques? Hetzelfde verhaal.
Arizona is geobsedeerd door het nettoloon. De combinatie van nettoloon, loonblokkering, steeds meer werken en alleen belastingvrije mogelijkheden om meer te verdienen, vat het wereldbeeld van Arizona samen: een individualistische wereld waar ieder zijn eigen boontjes moet doppen.
Het Arizona-plan: onze lonen verlagen, ons isoleren en verdelen
Als de Arizona-coalitie hogere lonen zou willen, zou ze de wet op de loonstop versoepelen en echte collectieve loononderhandelingen toestaan. Maar ze kiest de tegenovergestelde weg en neemt maatregelen die het kamp van de werkgevers op twee manieren rechtstreeks bevoordelen.
- De Arizona-coalitie effent het pad voor het afschaffen van nachtwerkpremies, legt onbetaald overwerk op en handhaaft de loonblokkering. Met Arizona verdwijnen loonsverhogingen en worden werknemers armer. Om meer te verdienen, moeten we meer werken, vaak in onzekere en slecht betaalde flexi-jobs die oneerlijke concurrentie creëren met mensen die een vast contract hebben of deeltijds werken.
- De Arizona-maatregelen zijn bedoeld om werknemers te isoleren. De kracht van de werkers ligt in hun eenheid en hun collectieve macht. De vakbonden worden bij nachtwerk, overwerk en collectieve loononderhandelingen buitenspel gezet. Dat versterkt de macht van de werkgevers en isoleert werknemers. Arizona wil een wereld van ieder voor zich, waar we allemaal concurreren met onze medemens. In plaats van een collectief verzekeringsstelsel waarin iedereen automatisch ingeschreven is, komen er honderdduizenden individuele, particuliere verzekeringspolissen die duurder en minder doeltreffend zijn.
Collectieve verzekeringen zijn opgezet door werknemers. Individuele verzekeringen door bankiers. De keuze van Arizona is duidelijk. Daarom komen wij in opstand.
Werknemers hebben een hoger loon nodig: een hoger nettoloon voor onze portemonnee en meer uitgesteld loon voor onze openbare diensten en onze sociale zekerheid. Maar dat kan alleen worden bereikt door collectieve onderhandelingen, door echte loonsverhogingen (zowel het netto- als het uitgesteld loon) of door een belasting op multimiljonairs.
Gaat het minimumloon omhoog dankzij Arizona?
In de regeringsovereenkomst staat:
"[We] zorgen (...) voor hogere minimumlonen. Daartoe wordt in navolging van het afsprakenkader dat de sociale partners op 25 juni 2021 sloten binnen de Groep van Tien, het bedrag van het GGMMI met cao nr. 43/15, gesloten op 15 juli 2021, verhoogd met 35 euro bruto op 1 april 2026, zonder verhoging van de loonkost voor de werkgever. In 2028 wordt eenzelfde bijkomende stap gezet. We streven de ambitie na om het minimumloon bij de hoogste van Europa te houden."
- Ten eerste hebben we het niet aan Arizona te danken dat het minimumloon in 2026 met 35 euro bruto zal stijgen. Dat was van tevoren afgesproken.
- Ten tweede wordt de verhoging van het minimumloon gefinancierd door de gemeenschap via verlagingen van de werkgeversbijdragen. Het minimumloon verhogen, kost de werkgevers dus niets.
- Ten derde liegt de Arizona-regering als ze zegt dat we een van de hoogste minimumlonen van Europa hebben.
Het minimumloon in België is lager dan in Duitsland, Nederland, Luxemburg en zelfs Ierland. Met een verhoging van 35 euro in 2026 zal de achterstand ten opzichte van het minimumloon in deze landen niet worden ingelopen.
| Land | Minimum brutoloon |
| Luxemburg | 2 637,79 |
| Ierland | 2 281,50 |
| Nederland | 2 193,36 |
| Duitsland | 2 161,00 |
| België | 2 111,89 |
Bron: Eurostat
1. L’Echo Website 14/01/2025 « Les sociétés belges devraient distribuer 6,4 milliards d'euros de dividendes en 2025 »
2. L’Echo, 17/09/2024, p. 9, « Les salaires évoluent moins vite en Belgique »
La Libre Belgique, 26/10/2024, « L’écart du coût salarial entre la Belgique et les pays voisins est presque comblé »
