Arizona ontmaskerd | Een fiscale luchtspiegeling die de superrijken spaart en de werkende mensen doet betalen
De Arizona-partijen beloven ons een belastinghervorming in het voordeel van wie werkt en die “de sterkste schouders” zal doen betalen. Maar als we die belofte nader bekijken, lijkt ze meer op een fiscale luchtspiegeling: de miljardairs worden gespaard, terwijl de werkende bevolking de stok van de besparingen krijgt, in ruil voor een denkbeeldige wortel in 2029.
“De tocht die voor ons ligt, wordt geen wandeling in het park. De uitdagingen waar we voorstaan, vragen offers van alle actoren in onze samenleving.” (toespraak formateur Bart De Wever, 4 februari 2025)
Met deze woorden besluit premier Bart De Wever de toespraak waarin hij het Arizona-regeerakkoord voorstelt. Met een aangekondigde begrotingsinspanning van 23 miljard tegen 2029 (zie hoofdstuk Begroting) belooft de premier een grote belastinghervorming.
De Arizona-regering zegt dat ze met haar belastinghervorming verschillende doelstellingen nastreeft. Ten eerste moeten werk en ondernemerschap beloond worden, door werknemers beter te betalen: “Werken moet lonen.” Ten tweede zou van de sterkste schouders solidariteit gevraagd worden, via een eerlijke belastinghervorming waarbij ieder volgens draagkracht bijdraagt. En dat alles zonder de algemene belastingen te verhogen.
Maar de werkelijkheid achter de slogan ‘eerlijke belastingen’ ziet er heel anders uit. De offers die De Wever in zijn toespraak aankondigt, zullen gebracht moeten worden door de werkende mensen en hun gezinnen. Onmiddellijk en nog heel lang. De aangekondigde inkomensstijgingen zullen ze daarentegen misschien nooit zien. De aangekondigde belastingmaatregelen sparen weer de superrijken en de multinationals.
Werkende bevolking zal onmiddellijk en meer betalen. Loonsverhogingen worden een fiscale luchtspiegeling
De lonen van de werknemers verhogen, is een van de belangrijkste fiscale beloftes van de Arizona-regering.
“Vanaf 2026 zullen de nettolonen van iedereen die werkt stijgen, met een focus op de lonen onder de mediaan. De nettolonen zullen verder blijven stijgen doorheen de legislatuur.” (pagina 33 van het regeerakkoord)
“Een van de doelstellingen van deze regering is dan ook om werk lonend te maken”, lezen we nog op pagina 78 van het regeerakkoord. Dat is de logica van ‘de stok en de wortel’ waar Bart De Wever het in zijn voorwoord van het regeerakkoord over heeft: in ruil voor alle gevraagde inspanningen zullen de moedige werkende mensen beloond worden.
Maatregelen die van invloed zijn op de werkende bevolking en de overheidsdiensten in miljoenen euro per jaar
In werkelijkheid is de stok het enige dat in deze begroting gegarandeerd is. De werkende klasse zal betalen, nu al onmiddellijk en nog lang daarna:
Ten eerste blijven de lonen tot minstens 2027 geblokkeerd, worden de nachtpremies in de distributiesector (tot middernacht) afgeschaft en worden ze elders ter discussie gesteld.
Er komt een einde aan verschillende belastingverminderingen voor werken de mensen en hun gezinnen. Dit omvat het uitdoven van het “huwelijksquotiënt”, een belastingvermindering voor gezinnen waar slechts één partner werkt. De Ligue des Familles (Franstalige tegenhanger van de Gezinsbond) legt uit dat deze maatregel 500.000 gezinnen zal treffen en “in het bijzonder vrouwen die gestopt zijn met werken of minder uren zijn gaan werken om voor hun kinderen te zorgen, gestraft zullen worden”. Maar er is ook een verlaging van de belastingaftrek voor onderhoudsuitkeringen, die 200.000 gezinnen zal treffen. Of het einde van de belastingverminderingen op werkloosheidsuitkeringen of de "hoogste pensioenen".
De Arizona-regering creëert nieuwe “groene taksen” of verhoogt bestaande taksen. Hieronder valt de invoering van de Europese koolstoftaks vanaf 2027 op benzine, diesel, aardgas en stookolie (zie ook hoofdstuk Klimaat), die een gezin gemiddeld ongeveer 240 euro per jaar zal kosten. En Arizona is ook van plan om bij de plaatsing van een verwarmingsketel op gas of stookolie bij een renovatie de btw van 6 naar 21% te brengen.
Dan zijn er nog de besparingen op de pensioenen, de gezondheidszorg, de werkloosheid en sociale uitkeringen, die op de koopkracht van de werkende bevolking zullen wegen. De Arizona-regering wil al die maatregelen meteen, vanaf 2025 of 2026, doorvoeren.
De arbeidsmarkt wordt flexibeler door de vermenigvuldiging van nepstatuten. Werkende mensen zullen dus de rekening betalen door slechtere en meer onzekere arbeidsomstandigheden, minder sociale bescherming en door meer en langer te moeten werken voor lonen die niet stijgen.
Tot slot zullen de besparingen in de federale begrotingen werknemers ook op andere domeinen treffen:
De besparingen bij de NMBS en bpost zullen deze openbare diensten duurder maken. Wat niet langer door de federale begroting wordt gedekt, zal door de gebruikers worden betaald. Meer in het algemeen zullen besparingen op openbare diensten leiden tot een verslechtering van de dienstverlening aan het publiek.
Federale maatregelen zullen leiden tot een verhoging van de gemeentelijke belastingen. Zo zullen de maatregelen om mensen uit te sluiten van een werkloosheidsuitkering ertoe leiden dat meer mensen een leefloon zullen moeten aanvragen, het laatste vangnet waarin wordt voorzien door de OCMW's in steden en gemeenten. Een extra belasting voor diensten die nu al een tekort aan middelen en personeel hebben en die niet zal worden gedekt door de federale begroting. De lokale overheden zullen ze moeten compenseren door hogere lokale belastingen.
In ruil voor al deze inspanningen zullen werkende mensen tot 2029 bijna niets krijgen. Daarna, in ruil voor tientallen miljarden aan besparingen in de sociale zekerheid en openbare diensten en een reeks extra belastingen, belooft de Arizona-regering een verhoging van het nettoloon met 70 tot 100 euro per maand per gezin.
Het is een magere ‘wortel’ die op een luchtspiegeling dreigt te lijken. De Arizona-begroting klopt niet (zie hoofdstuk Begroting): de bijdragen van de sterkste schouders worden overschat en de interpretatie ervan wordt betwist. De zogezegde budgettaire “terugverdieneffecten” van de gestegen werkzaamheidsgraad zijn niet erg geloofwaardig en de negatieve gevolgen van besparingsmaatregelen voor de economie worden onderschat. Het is daarom zeer waarschijnlijk dat de Arizona-regering voor het einde van haar ambtstermijn nieuwe besparingen zal opleggen ten behoeve van het begrotingsevenwicht en dat de stijging van het nettoloon in 2029 daardoor zal worden afgeknot.
Een ‘wortel’ die bovendien grotendeels door de werkende bevolking zal worden betaald. De Arizona-regering zal haar geplande verhoging van het nettoloon immers vooral bekostigen door het belastingvrije deel te verhogen, d.w.z. het deel van het gezinsinkomen dat niet wordt belast, zonder de brutolonen te verhogen. Een niet gecompenseerde belastingverlaging die de onderfinanciering van de sociale zekerheid en de overheidsbegroting zal verergeren.
Als we de lonen in België echt willen verhogen, is er een eenvoudige en structurele oplossing: een einde maken aan de loonblokkering die de Arizona-regering van plan is te verlengen (zie hoofdstuk Lonen). Zonder dit zullen de alternatieven niet meer zijn dan pleisters op een houten been, schijnverhogingen die de werknemers zelf financieren.
Met Arizona betalen de superrijken niet
Belastingmaatregelen voor de “sterkste schouders” in miljoen euro per jaar
“Gezien de aanzienlijke inspanningen waarvoor ons land staat, is het noodzakelijk dat de grootste vermogens en sterkste schouders een eerlijke bijdrage leveren aan de toekomstige welvaart. We streven naar een rechtvaardig beleid waarbij degenen die het meeste kunnen dragen, een proportionele verantwoordelijkheid nemen en extra inspanning leveren.” (pagina 14 van het regeerakkoord)
Dit is wat het regeerakkoord zegt over de bijdrage van de sterkste schouders. Vooruit en haar voorzitter Conner Rousseau maakten er voor hun deelname aan de Arizona-regering een breekpunt van om de grootste fortuinen te laten bijdragen. “Een solidaire inspanning” was ook een belofte van Les Engagés om hun deelname aan deze coalitie te rechtvaardigen.
Om dit te bereiken, was de belangrijkste maatregel die de Arizona-regering aankondigde de invoering van een meerwaardebelasting (de solidariteitsbijdrage). Het idee: belasting heffen op de winst die wordt gemaakt op de verkoop van bedrijfsaandelen wanneer de verkoopprijs hoger is dan de aankoopprijs. Dat is een welkome bijdrage, aangezien België tot nu toe een van de weinige landen in de Europese Unie was waar meerwaarden niet belast worden.
Maar zoals onze voorzitter Raoul Hedebouw opmerkte tijdens het parlementaire debat over het regeerakkoord, toont een zorgvuldige lezing van de teksten aan dat de superrijken net aan deze bijdrage zullen ontsnappen.
Waarom? Omdat, zoals N-VA-minister van Financiën Jan Jambon moest toegeven tijdens het debat in het parlement, deze meerwaardebelasting alleen van toepassing is op de personenbelasting, d.w.z. op de verkoop van aandelen op naam door particulieren.
Maar zoals onze studiedienst onderzocht heeft, beheren de grootste fortuinen van ons land hun aandelen via vennootschappen en ontsnappen ze zo aan deze bijdrage. De meerwaarden die zij boeken, genieten dus nog steeds 100% belastingvrijstelling. Als gevolg hiervan zal de meerwaardebelasting de superrijke miljardairs sparen. Een analyse die wordt bevestigd door verschillende belastingdeskundigen1zoals bijvoorbeeld financieel analist Gert De Mesure: “De rijkdom van superrijken zit in vennootschappen. Zij gaan hier dus niet zo veel last van hebben.” 2
Aangezien deze belasting de grootste fortuinen niet treft, zal ze weinig opbrengen: slechts 500 miljoen per jaar tegen 2029. Dat is amper 2% van de totale begrotingsinspanning van 23 miljard die de Arizona-regering gepland heeft.
Als we willen dat de rijksten bijdragen, is de enige geloofwaardige optie om hun rijkdom te belasten. Een miljonairstaks van 2% op nettovermogens boven de vijf miljoen euro en 3% op de vermogens boven de tien miljoen euro zou de rijkste 1% aanpakken en 8 miljard euro per jaar kunnen opbrengen. Vergeet niet dat terwijl de gemiddelde Belg op elke 100 euro inkomen 43 euro belastingen betaalt, iemand in de bovenste 1% van de inkomens slechts 23 euro betaalt. De rijkste 1% draagt zelfs minder bij dan de armste 20% van de Belgen, die meer dan een derde van hun inkomen aan taksen en belastingen uitgeven. Als werkende mensen zwaar belast worden in België, dan is dat omdat de rijken veel minder belast worden.
Belasting heffen op het vermogen van de rijksten die niet genoeg bijdragen, is realistisch en actueel. Dat is ook wat door links in Frankrijk wordt gesteund via de ‘Zucman Taxe’ (genoemd naar de Franse econoom Gabriel Zucman, een collega van Thomas Piketty) en op 20 februari 2025 door het Franse parlement werd goedgekeurd. Een minimale bijdrage van 2% op vermogens van meer dan 100 miljoen euro. Een belasting op de rijkste 0,01% van de belastingbetalers, of 1.800 "fiscale gezinnen", die 20 miljard euro zou opbrengen als het wetsvoorstel wordt goedgekeurd.
De zwendel van de “sterkste schouders” en de strijd tegen fraude
Om de magere inkomsten uit de bijdrage van “de sterkste schouders” aan de begrotingsinspanning op te krikken, heeft de regering er de strijd tegen de fiscale fraude aan toegevoegd. Als we deze logica volgen, betekent fraudebestrijding dat we de rijksten vragen een kleine inspanning te leveren. Terwijl de regering bij de werkende mensen snoeit in de legale werkloosheids-, pensioen- en ziekte-uitkeringen, maakt ze van de strijd tegen illegale praktijken een ‘solidariteitsbijdrage van de grote vermogens’. In ieder geval is het onwaarschijnlijk dat die fraudebestrijding ambitieus zal zijn, gezien het feit dat er 400 miljoen euro aan inkomsten wordt verwacht tegen 2029, terwijl jaarlijkse fiscale fraude op 30 miljard euro geschat wordt.
Multinationals en grote bedrijven blijven door de mazen van het net glippen en fiscale cadeaus ontvangen
“We passen de vennootschapsbijdrage aan in functie van het balanstotaal, zodat kleine ondernemingen minder moeten betalen en grote ondernemingen iets meer.” (pagina 38 van het regeerakkoord)
“Wij doen multinationals eerlijk bijdragen”, zegt Vooruit over het regeerakkoord. Opnieuw is de kloof tussen woorden en cijfers diep.
Vandaag worden bedrijfswinsten in theorie belast tegen een nominaal tarief van 25%.3 Maar dit principe van fiscale rechtvaardigheid lijkt op te houden aan de inkomhal van de grote ondernemingen en de multinationals. Dankzij een aantal achterpoortjes kunnen zij de belastingen op hun meerwaarden en dividenden verlagen of zelfs volledig elimineren. Een van de meest voordelige regelingen voor grote bedrijven is het systeem van Definitief Belaste Inkomsten (DBI), waarmee ze de winsten en dividenden van hun dochterondernemingen die al belast zijn taksvrij kunnen repatriëren naar de moedermaatschappij, de holding. Terwijl ondernemers en zelfstandigen vaak aan het volle tarief worden belast, profiteren grote ondernemingen – bijvoorbeeld die van Ackermans & van Haaren (eigendom van de miljardairsfamilie Bertrand) of van de miljardairsfamilie De Spoelberch die aan het hoofd van AB InBev staat – van een op maat gemaakt belastingkader waarmee ze zichzelf kunnen vrijstellen. Een mechanisme dat een geschat inkomstenverlies van 4 miljard euro per jaar betekent voor de Belgische belastingen.4 Maar Arizona zal hier vrijwel niets aan veranderen. Door een beetje in de marge te morrelen, hoopt ze slechts 350 miljoen euro per jaar te recupereren, minder dan 10% van de 4 miljard die elk jaar verdwijnt door dit fiscaal achterpoortje.
Wij stellen een alternatief voor deze onrechtvaardige situatie voor. In Canada worden de meerwaarden die holdings ontvangen op de herverkoop van participaties (aandelen) in dochterondernemingen belast aan 2/3. Onze studiedienst deed de berekening: als we deze “Canada-taks” in België toepassen, levert dat jaarlijks 2 miljard euro op.
Dat zou slechts een eerste stap zijn, want België blijft een belastingparadijs voor multinationals, vooral door het bankgeheim. Belastingvrijstellingen voor winsten gemaakt op gepatenteerde producten zijn op maat gemaakt voor Big Pharma. Het systeem van rulings staat grote ondernemingen toe om op maat gemaakte belastingregels te bedingen. En er zijn vrijstellingen van bedrijfsvoorheffing voor ondernemingen die onderzoek en ontwikkeling uitvoeren.
Arizona gaat in feite precies de andere kant op. Naast deze fiscale achterpoortjes, die wijd open blijven, plant de federale regering ook belastingvoordelen ter waarde van 1,5 miljard euro om “het concurrentievermogen van de ondernemingen te verbeteren”. Verlaging van de sociale bijdragen, verhoging van de belastingvrijstelling op maaltijdcheques, verlaging van de bijdrage in de kosten van het energienetwerk voor energie-intensieve industrieën ... Dat zijn allemaal fiscale cadeaus, vergund zonder enige voorwaarden op het gebied van jobcreatie of investeringen. Ze komen vooral de grootste ondernemingen ten goede en overtreffen op zich de totale bijdrage van “de sterkste schouders”.
1. Bruno Colmant (econoom, ex-kabinet Reynders, Trends/Tendances, 20-08-2024): "De rijke families met een meerderheidsbelang in bedrijven verkopen hun aandelen nooit; ze geven ze door via een schenking. Zo wordt er geen meerwaarde ontvangen."
Michael Maus (VUB, De Morgen, 11-02-2025): "De superrijken investeren meestal via hun holdingstructuren. Zodra die meer dan 10 procent bezitten van andere vennootschappen, is de meerwaarde die ze daarop boeken bij een verkoop vrijgesteld van belastingen."
Marc Hooghe (KULeuven, De Standaard 03-02-2025): "De maatregel (meerwaardebelasting) heeft ook geen gevolgen voor de puissant rijke families die gewoon op een berg AB Inbev-aandelen blijven zitten."
2. "De rijkdom van superrijken zit in vennootschappen. Zij gaan hier dus niet zo veel last van hebben.", De Morgen, 11-02-2025.
3. Kleine ondernemingen genieten een verlaagd tarief van 20% op al hun winsten tot €100.000 per jaar.
4. Voor meer details, raadpleeg het dossier van onze studiedienst: https://www.pvda.be/studies/dossier-pvda-wil-canadataks-op-miljoenenwinsten-van-multinationals-uit-aandelenverkoop
